+ Hỏi: Tôi có khoản vay tín dụng đen, số tiền lãi vay vượt ngoài quy định trong giao dịch dân sự 20%/năm. Vậy tôi có thể kiện đòi lại phần lãi đã trả cao hơn mức quy định được không?
+ Trả lời:
Trong trường hợp vay dưới dạng “tín dụng đen” thì quan hệ giữa người đi vay và người cho vay là quan hệ dân sự. Việc thỏa thuận lãi suất giữa hai bên sẽ chịu sự điều chỉnh của Bộ luật Dân sự năm 2015.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 468 Bộ luật Dân sự năm 2015, lãi suất vay do các bên thỏa thuận, nhưng không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay. Trường hợp các bên thỏa thuận về lãi suất vượt quá 20%/năm thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực:
Điều 468. Lãi suất
1. Lãi suất vay do các bên thỏa thuận.
Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.
Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.
2. Trường hợp các bên có thoả thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định tại khoản 1 Điều này tại thời điểm trả nợ.
Như vậy, khi vay tiền các bên có quyền thỏa thuận lãi suất vay, nhưng mức lãi suất các bên thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay. Nếu mức lãi suất thỏa thuận vượt quá mức lãi suất tối đa mà pháp luật cho phép thì khi xảy ra tranh chấp, phần lãi suất vượt quá không có hiệu lực.
Việc xử lý thỏa thuận về lãi suất cao hơn mức được pháp luật quy định cũng được quy định tại Điều 9 Nghị quyết 01/2019 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao như sau:
Điều 9. Xử lý thỏa thuận về lãi, lãi suất cao hơn mức lãi, lãi suất được pháp luật quy định
Hợp đồng vay tài sản có thỏa thuận về lãi suất, lãi trên nợ gốc quá hạn, lãi trên nợ lãi quá hạn cao hơn mức lãi suất, lãi trên nợ gốc quá hạn, lãi trên nợ lãi quá hạn được pháp luật quy định thì mức lãi suất, lãi trên nợ gốc quá hạn, lãi trên nợ lãi quá hạn vượt quá không có hiệu lực; số tiền lãi đã trả vượt quá mức lãi suất, lãi trên nợ gốc quá hạn, lãi trên nợ lãi quá hạn quy định được trừ vào số tiền nợ gốc tại thời điểm trả lãi; số tiền lãi đã trả vượt quá còn lại sau khi đã trừ hết nợ gốc thì được trả lại cho bên vay.
Như vậy, trong trường hợp các bên thỏa thuận về lãi suất hơn 20%/năm thì phần lãi suất vượt quá sẽ không có hiệu lực và số tiền lãi đã trả vượt quá còn lại sau khi đã trừ hết nợ gốc thì được trả lại cho bên vay. Nếu bên vay đã trả với lãi suất cao hơn 20%/năm thì bên vay được quyền khởi kiện yêu cầu tòa án tuyên bố phần lãi suất vượt quá vô hiệu và đòi lại số tiền lãi đã trả vượt quá mức quy định theo căn cứ tại Điều 131 Bộ luật Dân sự năm 2015 như sau:
Điều 131. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu
1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.
2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.
Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả.
3. Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.
4. Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.
5. Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định.
Theo đó, khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên sẽ hoàn trả cho nhau những gì đã nhận và người đi vay sẽ được nhận lại số tiền lãi đã trả vượt quá mức lãi suất so với mức lãi suất luật định.
Để khởi kiện đòi lại phần lãi đã trả cao hơn mức quy định, người vay cần chuẩn bị hồ sơ gồm:
- Đơn khởi kiện
- Chứng minh nhân dân/Căn cước công dân/Hộ chiếu của người vay
- Hợp đồng vay tín dụng đen
- Biên lai nộp tiền lãi
- Bản sao giấy tờ chứng minh đã trả lãi suất cao hơn mức quy định
Người vay có thể nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi người cho vay cư trú hoặc nơi người vay cư trú.
Tòa án sẽ thụ lý vụ án và giải quyết theo quy định của pháp luật. Nếu tòa án chấp nhận yêu cầu của người vay thì sẽ tuyên bố phần lãi suất vượt quá vô hiệu và buộc người cho vay trả lại số tiền lãi đã trả vượt quá mức quy định.
Dưới đây là một số lưu ý khi khởi kiện đòi lại phần lãi đã trả cao hơn mức quy định:
- Người vay cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo quy định để tòa án thụ lý vụ án.
- Người vay cần cung cấp đầy đủ các bằng chứng chứng minh đã trả lãi suất cao hơn mức quy định.
- Người vay cần lưu ý thời hiệu khởi kiện là 05 năm kể từ ngày người vay trả lãi suất vượt quá mức quy định.
Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.
